Tolosako Alde Zaharra eta gordetzen duen historia guztia
IbilbidebatTolosakopuntuinteresgarrienetatikbarrena
Tolosakoondaremonumentala
Ibilbide bat proposatzen dizugu Tolosako alde zaharreko puntu esanguratsuenak ezagutzeko eta, horrela, herriaren historia eta bilakaera ezagutzeko. Gehiago jakiteko eta Tolosa nola eta zergatik den horrela ulertzeko, bisita gidatua egitea gomendatzen dizugu.
Gaztelakoatea
Erdi Aroko Tolosaren azken aztarnetako bat da. Erdi Aroan, Tolosa Oria ibaiak eta Erretengibel kanal desagertuak inguratzen zuten uhartea zen. Uhartea harresituta zegoen, eta bost sarrera zituen, pasabidea eta salgaiak kontrolatzeko. Hau zen aterik garrantzitsuenetako bat. Tolosak kokapen estrategikoa zuen, Frantziara, Gaztelara eta Nafarroara joateko pasabidea baitzen.
Zerkausia
1785etik bertan ospatzen da merkatua, nahiz eta azoka XIII. mendetik egiten den Tolosan. XVIII. mendeko bi bide garrantzitsuenen artean dago: Gaztelako Errege Bidea eta ibaia zeharkatzen duen zubitik Nafarroara zihoana. Merkatua ezinbesteko geldialdia zen trukerako. Gaur egun, bertako produktuen azoka ospatzen da larunbatero.
Nafarrokozubia
Tolosako ikuspegi enblematikoaren parte da. Betidanik bermatu du Nafarroarako bidea. XIII. Mendean jada harrizkoa zela uste da. Jatorrian lau bao zituen, eta bosgarren bat gehitu zitzaion XVIII. mendean. Ibilguaren erdian harlanduzko bi tajamar sendo ditu, eta ezkerreko ertzean txikiagoa den bat. Arkuak ezberdinak dira eta kareharri grisez eginda daude.
SantaKlarakomentua
XVIII. mendeko eliza hau klarisei lotuta dago. Tenplu barrokoa da, proportzio ederrekoa eta gurutze latindarreko oinplanoa duena. Ospitale militar gisa erabili zuten Frantziako tropek okupatu ondoren, Konbentzio Gerran, Independentzia Gerran eta gerra karlistetan.
IdiakezJauregia
Barroko estiloko eraikuntza da (XVII. mendekoa), eta herriko orube zaharrenetako batean dago. Fatxada nagusia harlanduzkoa da, eta albokoa adreiluzkoa. 1794an Felix M. de Samaniego y Zabala Tolosako alkate eta fabula idazlea bizi izan zen jauregian. Geroago, eraikina Kasino bihurtu zen. Eta, gaur egun, Nestor Basterretxeak diseinatutako elkarte gastronomikoa da: Tolosako kasinoa.
Udaletxea
XVII. mendean eraiki zuten, barroko estiloan. Beheko solairua arkupeduna da eta balkoiak forjatutako burdinazkoak dira. Juan de Arburola hargin maisuak eraiki zuen. Alboko jauregiari, Aburuza jauregiari, zubi txiki baten bidez lotuta dago. Plaza Zaharra, herriko jai guztien erdigunea, 1503ko sutean suntsituta geratu ziren 5 orube aprobetxatuz eraiki zen.
AndreMariparrokia
1.630 m2-ko azalerarekin, Gipuzkoako bigarren elizarik handiena da. 200 urte baino gehiago behar izan ziren eraikitzeko. Euskal Gotikoa deritzon estiloa, errenazentista, barrokoa eta neoklasikoa uztartzen ditu. Pilareen multzoa garaiera bereko hiru nabek osatzen dute, bakoitza ganga ainguratu batek errematatzen duela. Posible da egurrezko egitura originala duten elizako gangak bisitatzea.
Aranburujauregia
XVII. mendeko eraikina da, Euskal Barrokoaren adibideetako bat. Fatxada sinplea du, kuxin-formako harlanduz apaindua, klasizismoaren simetria eta zentraltasun printzipioei jarraituz. Armarria Miguel Aranburu legegilearena da, 1697an Gipuzkoako foruen bilduma idatzi zuena. Gaur egun Liburutegia eta Udal Artxiboa daude bertan.
Errota
XIV. mendean eraiki zuten, Tolosari harresien barruan errota martxan jartzeko errege-pribilegioa eman ondoren. XIX. mendearen amaiera arte udalarena izan zen. Boinas Elosegi enpresak energia lortzeko ustiatu zuen mende batez, harik eta 70eko hamarkadan, jarduera bertan behera utzi zuenean, errota Tolosako udalarena bihurtu zen arte. Errehabilitatu ondoren, gaur egun haur liburutegia da.
Parkearkeologikoa
Tolosa gune historiko baten inguruan hazi zen, gaur egun parke arkeologikoa kokatzen den gunean zegoen Erdi Aroko nekropoliak, hiribildu zaharra defendatzen zuen harresiak, 1332. urteko errota baten azpiegitura hidraulikoak eta Alonso de Idiakezek 1530. urtean eraikiarazi zuen jauregi errenazentista handi baten hondarrak zeuden.
Lapatzaetxea
Euskal arkitekturaren adibiderik garrantzitsuenetako bat da. Lau solairuko etxea, lehenengo biak harlanduzko hormekin eraikiak, eta gainerako adreiluekin (Tolosako udala-teilategikoa). Zurezko bilbadura du eta landutako zurezko teilatu-hegal ederra.
Iturritzajauregia
XVI. mendearen amaieran eraiki zuten, Erdi Aroko oinplano baten gainean. Hiru solairu ditu; behekoa harlanduzkoa da eta hertzetan kornijal bikoitzak ditu. Zaharberritu egin zen eta fatxada garbitu egin zen, Tolosako udal-teilategian egindako adreilua agerian utziz. Balkoiaren bi aldeetan, armarri bera agertzen da, Miguel de Mendiola lizentziadunarena eta haren emazte Magdalena de Unanuerena. 1612tik 1666ra, Klarisar monjen komunitateak jauregi horretan hartu zuen ostatu.
Berduraplaza
Interes bereziko plaza da, José Alejandro Múgica arkitektoak 1899an eraikia. Erdi Arotik alondegi eta merkatu funtzioak izan zituen lekuan kokatzen da. Burdinaren erabilera eta kristalezko estalkia uztartzen ditu, eta hori guztia plazako arkuez inguratuta dago. Hemen, barazki, landare eta lore azoka izaten da larunbatero.
Andiadorrea
Oinetxe esanguratsuena da, baina armarriaren aztarnak eta fatxadako bi gargola (XV. mendea) baino ez dira geratzen. Tolosako lehen eraikina hemen eraiki zela esaten da. Urte askoan Domenjon González de Andia Gipuzkoako erregearen etxea eta bide batez udaletxeko batzar-aretoa ere izan zen.
Atodojauregia
Errenazentista estilokoa da; fatxada harlanduzkoa da, eta egurrezko teilatu-hegal landu bikoitz batek babesten du. Armarri artistiko bat dauka. Fermin Atodo jaio zen tokia izan zen: Palatino kondea, Tolosako tertzioen kapitaina, eta Felipe II.aren enbaxadorea Erroman, 1558.urtean. Fatxadako zuloa Errege Postontzia izan zenari dagokio, erregearentzako gutunak bertan uzten baitziren.
Plazaberria
Hirigune Historikoan XVIII. mendearen hasieran sortu zen azken plaza da, Iribaratzeta izeneko lekuan, izenak dioen bezala garai batean baratzeak zeuden lekuan. Bertan kokatu zen bigarren udaletxea, gaur egun Abastos izeneko eraikinean. Azoka ere hartu zuen. Plaza horretan era guztietako jaiak ospatzen ziren, zezenketak barne. Kioskoko pinturak Iñaki Epelde margolari tolosarrak eginak dira.
EuskalHerriaplaza
XIX. mendeko arkupedun plaza neoklasikoa, bere zabalera eta simetriagatik nabarmentzen dena: alde bakoitzak 50 metro neurtzen ditu. Jauregia nabarmentzen da bere eraikuntzan erabilitako materialengatik eta soilik bi solairu dituelako (inguruko eraikinek hiru dituzte). Garai batean epaitegi izan zen eta bertako kartzelan, Jose Maria Iparragirre kantautoreak bere amari eskainitako abesti ezagun bat konposatu zuen: Nere amak baleki.
ForuAldundiarenJauregia
Antzinako harresiaren lerroari jarraituz egindako eraikina, alde zaharreko kaleekiko perpendikularra. Estilo neoklasiko isabeldarra du, nahiz eta 80ko hamarkadan erabat eraberritu zuten, erabilera anitzeko kultur etxe bat eraikitzeko. 1844 eta 1854 artean Gipuzkoako Foru Aldundiaren egoitza izan zen, Tolosa Gipuzkoako hiriburu izan zenean. Triangulo plazaren erdian agertzen den eskultura Atauts da, Jorge Oteiza eskultoreak egindako altzairuzko lana.
SanFrantziskoeliza
XVI. mendean eraikitako eliza da, errenazentista estilokoa. Fatxada soila eta nabe bakarra ditu, kanoi-gangaduna. Kupulan Pablo Urangaren pinturak ditu, eta erretaula errenazentista bikaina, 1615ean Ambrosio Bengoetxeak amaitua. Karlistaldietan kuartela, ospitalea eta biltegia izan zen. Garai batean bere baratzeak izan ziren honetan, gaur egun Beotibar frontoia eta Gipuzkoako Artxibo Orokorra ikusten ditugu.
Baliteke ere
gustatzea...
Ezagutu
Antolatu
